SGP: kom snel met wijziging pachtregels

De Tweede Kamer debatteerde op donderdag 30 januari in commissieverband over pacht. Lees hieronder de bijdrage van SGP-Kamerlid Flach.

Pacht op ruim 40% van de grond is een stille kracht in de landbouw. Het is een belangrijk financieringsinstrument, zeker ook voor jonge boeren. De SGP wil goed bodembeheer, pachtersbescherming vanwege de afhankelijkheidsrelatie, maar ook dat verpachten voldoende aantrekkelijk blijft.

Al jarenlang is er een breed gedeelde zorg over het oprukken van de liberale, kortdurende pacht. De hoge prijzen bij liberale pacht zorgen voor het ondermijnen van de rol van pacht als financieringsinstrument en voor uitmergeling van landbouwbodems. Verder zie je dat jonge boeren min of meer gedwongen worden informele pachtafspraken met stoppende boeren te maken. De stoppende boer kan op papier boer blijven en profiteren. Maar de jonge boer heeft weinig zekerheid. Een ongezonde situatie.

Urgentie
De ontwikkelingen gaan zo geleidelijk dat het urgentiebesef ontbreekt. Al jarenlang weten we immers dat het anders moet. Het dossier wordt echter jaar op jaar als een hete aardappel vooruitgeschoven. We moeten het evaluatietraject dat al voor 2011 op de rol stond nu eindelijk afronden met een wetswijziging. Ik schrok van de jaarplanning: pas eind 2025 zou er een wetsvoorstel naar de Kamer komen. Dat duurt veel te lang, met alle vertragingsrisico’s van dien.

Eind 2023 lag er al een voorstel vanuit het werkveld, maar een jaar later moet het kabinet op verschillende onderdelen nog gaan kijken wat ze ervan vindt. Is er afgelopen jaar niet al geschreven aan wetteksten? Ik vraag de staatssecretaris er snel een klap op te geven, en voor de zomer met een wetsvoorstel naar de Kamer te komen. De SGP wil in ieder geval garanties voor het tijdpad. Het kan niet zo zijn dat steeds gezegd wordt: ingewikkeld, ingewikkeld, we hebben tijd nodig…tot het kabinet valt en het dossier weer doorgeschoven wordt. Dat wil ik niet nog een keer zien gebeuren.

Sectorplan
De SGP ziet veel herkenbare punten in het sectorplan ‘Transitie in de pacht’. Goed dat de staatssecretaris hierop wil voortborduren. De prijsvorming bij kortdurende pacht moet gemaximeerd worden, met niet teveel ruimte voor verlenging. Langdurige pacht met meer prijsvrijheid moet de meest serieuze optie worden. Al kan ik me voorstellen dat prijsverhogingen gerelateerd blijven aan het opbrengend vermogen van de grond. De huidige reguliere pacht moet gerespecteerd worden, maar wel met een bedrijfsmatigheidstoets. De wet moet partijen ruimte geven om vrijwillig afspraken te maken over duurzaam grondgebruik.

Ik noem ook de voorgestelde natuurpacht. Liberale, kortdurende pachtcontracten zijn niet bedoeld voor het pachten van natuurgrond. Daar hadden we de ‘bijzondere pachtovereenkomst voor verpachting binnen reservaten’ voor. Toch kiezen natuurorganisaties voor kortdurende pacht. Het profijt is nu vooral voor de terreinbeheerder die subsidies vaak niet doorgeeft aan de pachter, terwijl de pachter te maken heeft met allerlei voorwaarden. Dit moet veranderen. Ik moedig de staatssecretaris aan werk te maken van de voorgestelde natuurpacht.

Berekening pachtnormen
De SGP wil meer inzicht in de wijze waarop Wageningen de pachtnormen berekent. Regelmatig doen zich onverklaarbare prijssprongen voor. De enorme prijsverhogingen in Flevoland sporen bijvoorbeeld niet met de teeltopbrengsten. Is de selectie van bedrijven dan wel representatief voor de regio? Zit in de referentieberekening soms ook de opbrengst van windturbines? Bedrijven die meer dan 25% omzet uit neveninkomsten halen worden niet meegenomen. Maar, waarom worden die neveninkomsten niet gewoon helemaal buiten beschouwing gelaten? Wil de staatssecretaris zorgen voor openheid van zaken of voor een onafhankelijke toets op de representativiteit?

Box 3
De SGP heeft het al eerder gezegd: om verpachten voldoende aantrekkelijk te houden moet ook de vermogensrendementsheffing voor particuliere verpachters op de schop. Die zuigt nu de directe pachtinkomsten op.
Zit de staatssecretaris bij zijn collega van Financiën op de bok om bijvoorbeeld groene pacht te erkennen als groene belegging, met bijbehorende vrijstelling?