Zet het mes in regeldruk

De afgelopen vijf jaar stegen de structurele regeldrukkosten met 731 miljoen euro. Tegelijkertijd werd de berg met 2,1 miljard eenmalige regeldrukkosten uitgebreid. Het is een wijdverbreid probleem: onnodige regeldruk, die als een schimmel om zich heen grijpt. Bedrijven, burgers, kerken, vrijwilligers, zorginstellingen, andere professionals, uiteindelijk herkent iedereen het frustrerend gevoel van overtollige regels en belastende bureaucratie.

Het zet een rem op het werkplezier, onze concurrentiekracht en ondernemersgeest. Daarom wil de SGP graag dat het mes gaat in de regeldruk in ons land. Daarvoor hebben we in Nederland gelukkig een uitstekende regeldrukwaakhond: het adviescollege toetsing regeldruk. Mijn fractie staat dan ook positief tegenover de instellingswet voor dit college. Tijdens mijn inbreng zal ik nog een aantal voorstellen doen om de wet verder te verbeteren.

Mentaliteit
Het zal niet verrassen als ik zeg dat de SGP geen partij is die alle heil van de overheid verwacht. Wij zijn ook niet van het soort dat denkt dat de wereld zich laat vangen in allerlei regeltjes en wetten. Zo simpel is het leven niet.
Toch kunnen we ook niet zonder wetten en regels, want anders zou het hier een grote chaos worden. Dat betekent dat je wijs moet omgaan met wet- en regelgeving, en steeds de noodzaak, effectiviteit en proportionaliteit moet wegen.

De eerste vraag die beleidsmakers zichzelf bij hun plannen moeten stellen, is: gaat een wet of regel echt iets oplossen? Vervolgens zal steeds moeten worden getoetst wat de regeldrukeffecten zijn. Bij instelling van het tijdelijke Adviescollege voor de toetsing van de regeldruk was de verwachting dat de aandacht voor regeldruk vanzelf wel tussen de oren van beleidsmedewerkers zou komen. Die verwachting is niet uitgekomen. Sterker nog, ongeveer de helft van de kabinetsvoorstellen krijgt een negatief ATR-dictum.

• Hoe gaat het kabinet er alsnog voor zorgen dat bij de overheid er veel meer oog komt voor regeldrukeffecten?

Het Beleidskompas bevat goede vragen, maar wordt in de praktijk door slechts 18% van de ambtenaren gebruikt, zo bleek uit recent onderzoek.

• Hoe wil het kabinet de bekendheid van het kompas vergroten en wordt het gebruik ervan voortaan verplicht bij beleidsvorming?
• Kunt u hier toezeggen dat in de ministeriele regeling wordt vastgelegd dat ATR ten behoeve van hun advisering alle relevante ingevulde documenten krijgt toegestuurd, waaronder het beleidskompas, de vragenlijst van de bedrijveneffectentoets, de startnotitie en het verslag van de mkb-toets? 

Dit kabinet heeft de ambitie de regeldruk te verminderen, en dat is een goede zaak.

• Welk doel stelt het kabinet zichzelf? Met hoeveel procent moet de regeldruk in de komende jaren afnemen, en hoe wil hij dat bereiken?

Aanvullende zienswijze
De ATR krijgt een belangrijke rol bij de advisering van nieuwe wetsvoorstellen. Dat advies heeft betrekking op het oorspronkelijke wetsvoorstel. Daarna wordt het voorstel soms nog behoorlijk gewijzigd, onder andere als gevolg van het ATR-advies of naar aanleiding van de consultatieronde. Mijn fractie zou het goed vinden als ATR dan opnieuw in staat wordt gesteld om te beoordelen of zij met een nieuw gewijzigd advies moeten komen.

• In de memorie van toelichting lees ik dat ATR de mogelijkheid krijgt een aanvullende zienswijze te leveren, maar is de minister het met mij eens dat het hier gaat om een verplichting?

De instellingswet stelt nu dat alleen in geval van substantiële regeldrukeffecten ATR om een aanvullende zienswijze wordt gevraagd. Of sprake is van substantiële regeldrukeffecten wordt overgelaten aan ATR. Met amendement nr. 14 wordt vastgelegd dat ATR zelf bepaalt of er sprake is van substantiële regeldrukeffecten en of daarom een aanvullende zienswijze noodzakelijk is.
Stel dat een voorstel in eerste instantie een negatief dictum krijgt, dan is het goed om te weten of na aanpassing het oordeel over de regeldruk leidt tot een positief advies. Zodoende kan in het vervolgtraject worden meegewogen of sprake is van een verbetering of verslechtering ten aanzien van de regeldrukeffecten. Zou het idealiter niet zo moeten zijn dat we geen wetsvoorstellen met een negatief dictum behandelen? Die vraag leg ik hier in ons midden neer.

• Aan de minister wil ik vragen of hij het niet logisch zou vinden dat een voorstel dat bij aanvullende zienswijze van ATR opnieuw een rood sein krijgt, moet worden voorgelegd aan de ministeriele stuurgroep regeldruk?

Uitzonderingen
Het feit dat burgerlijk procesrecht en bestuursprocesrecht worden uitgezonderd van de toetsingsbevoegdheid van ATR deed op zijn minst één van mijn wenkbrauwen fronzen. Volgens mij zou het logisch zijn als ATR op dit punt ook kan adviseren, zodat de toegang tot het recht niet ingewikkelder maar juist eenvoudiger wordt voor burgers, bedrijven en instellingen.

Ook ATR wijst erop dat wijzigingen op deze terreinen weldegelijk tot ervaren regeldruk kunnen leiden. De bewering in de nota naar aanleiding van het verslag dat er op dit terrein geen sprake zou zijn van regeldrukeffecten gaat dan ook niet op. Om die reden heb ik amendement nr. 13 ingediend, zodat ATR als zij dat noodzakelijk vinden wel kunnen adviseren over voorstellen op het terrein van burgerlijk procesrecht en bestuursprocesrecht.

Opvolging adviezen
Wat de SGP betreft worden ATR-adviezen in principe gewoon overgenomen.
Dat is ook het uitgangspunt van dit kabinet, blijkt uit het regeerprogramma.
Met amendement nr. 17 leggen we vast dat het ‘pas-toe-of-leg-uit’-principe gaat gelden voor de oordelen van het adviescollege. Daarbij moet per adviespunt worden aangegeven hoe hiermee is omgegaan. Niet-overgenomen adviezen worden dan vermeld in de memorie van toelichting, zoals Berenschot adviseerde. Dat is nu al de afspraak, maar in de praktijk gebeurt dit onvoldoende. Door dit in de wet vast te leggen, wordt inzichtelijk wat met de adviezen is gedaan.

Daarnaast hebben wij met de VVD een amendement (nr. 19) ingediend dat ervoor zorgt dat ATR ook controleert in hoeverre de inbreng van de doelgroep is verwerkt in het ontwerp of voorstel. Wat is gedaan met de mkb-toets? Hoe is de stem van de kleine ondernemer meegewogen in het voorstel? Dan zijn belangrijke vragen, die op deze manier de aandacht krijgen die zij verdienen.

Bestaande wetgeving
Wat mijn fractie nog een onderbelicht punt vindt in deze wet is de regeldruk als gevolg van bestaande wetgeving. In deze wetgevingsmachine stapelen we regel-op-regel, maar de vraag is of het niet ook een onsje minder kan. Het kabinet heeft niet voor niets een ministeriële stuurgroep hiervoor ingesteld.

• Welke ambities heeft de minister op dit punt?
• En is hij voornemens ATR hierin ook een belangrijke rol te geven, en zij hiervoor dan voldoende toegerust in zijn ogen?

Niet meer dan logisch dat we ook gaan kijken naar een stapeling of samenloop van verplichtingen, zoals het CDA-amendement voorstelt. Het argument ‘dat is ingewikkeld’ van het ministerie vind ik te gemakkelijk. Als we dat als uitgangspunt nemen, kunnen we beter helemaal stoppen met regeldrukvermindering. Ik zie dat als een extra aanmoediging om de kluwen van regels juist nog eens onder de loep te nemen.

Adviesrol richting Staten-Generaal
In de wet wordt ook vastgelegd dat ATR beide Kamers kan adviseren over regeldruk. Goed dat de minister naar aanleiding van onze vragen via een nota van wijziging de Eerste Kamer alsnog de mogelijkheid biedt advies te vragen over amendementen en initiatiefwetgeving. Dat scheelde mij weer een amendement. Toch denk ik dat de adviesfunctie naar de Staten-Generaal nog verbreed kan worden, zodat de Kamer alsnog advies kan vragen over álle wetsvoorstellen. Dus niet alleen wetsvoorstellen die een initiatief zijn vanuit de Kamer, maar ook vanuit de regering.

Het zou voor kunnen komen dat de Kamer een advies wil ontvangen over een wet die is ingediend bij de Tweede Kamer, zoals het ook weleens gebeurt dat de Raad van State om een nader oordeel wordt gevraagd. Ik denk ook aan de situatie dat een wetsvoorstel door de Kamer grondig is gerenoveerd en de Eerste Kamer de vraag heeft hoe ATR de regeldrukeffecten van het gewijzigde voorstel beoordeelt. Ook dan zou het goed zijn als ATR nog een blik kan werpen op de wet.

Daarnaast heb ik een amendement ingediend om de mogelijkheid van beide Kamers om advies te vragen over regeldrukeffecten te verduidelijken.
In het voorstel van wet staat nu: beide Kamers der Staten-Generaal kunnen het adviescollege advies vragen over regeldrukeffecten in algemene zin. Dat roept wel de vraag op: wat betekent ‘in algemene zin’? Kan de Kamer ook advies vragen over een specifieke, bestaande wet of naar regeldruk in een specifieke sector? Om op dit punt absolute duidelijkheid te scheppen schrapt mijn amendement (nr. 16) de woorden ‘in algemene zin’, zodat de formulering luidt zoals nu ook in het tijdelijke instellingsbesluit is opgenomen.

EU-regelgeving
Het leeuwendeel van de regeldruk komt vanuit de Brusselse beleidstorens.
Terwijl de EU altijd het one-in-one-out-principe heeft gehuldigd, zodat voor iedere regel die erbij komt er op zijn minst één regel over boord gaat.

• Dringt deze minister er in EU-verband stevig op aan dat dit principe in ere wordt hersteld, zoals de aangenomen SGP-motie vraagt?

In 2023 was zelfs 94 procent van de structurele regeldrukkosten het gevolg van Europese regelgeving. Daarom is het meer dan terecht dat het adviescollege het vizier ook op de Europese Unie kan gaan richten, door het kabinet te adviseren over de regeldrukgevolgen van EU-voorstellen. Dit zal gebeuren in de BNC-fiches. Met de ChristenUnie hebben we amendementen ingediend om de wet op dit punt aan te scherpen. Ik heb wel de vraag: is dit voldoende om de EU-regelgeving in te dammen?

• Hoe voorkomen we dat voorstellen waarover geen BNC-fiche wordt geschreven, buiten beeld raken qua toetsing van regeldruk?

Een BNC-fiche is de beoordeling van de regering van het initiële voorstel, maar het uiteindelijke voorstel kan er vervolgens heel anders uitzien. Terwijl de uitwerking bepalend is voor de regeldruk die drukt op de schouders van burgers en bedrijven.

• Hoe zorgt het kabinet ervoor dat de EU-regeldruk daadwerkelijk wordt beperkt, zodat niet alleen aan het begin maar ook in het vervolg van het traject steeds wordt getoetst op regeldruk?
• En hoe houden we daarbij zicht op de uitwerking in lagere regelgeving?

Tot slot
Ik hoop dat we als Kamer ervoor kiezen dit adviescollege ook een stevige plaats in de wet te geven. En vervolgens is het zaak dat we als Kamer en kabinet de regeldrukadviezen heel serieus nemen. Wat betreft de SGP krijgt ATR een breed mandaat en scherpe tanden om onnodige regeldruk te lijf te gaan. Want een tandeloze waakhond, daar zit niemand op te wachten.