Hoe kijken wij als samenleving naar vrouwen?

De Tweede Kamer debatteerde op maandag 22 september over de iniatiefnota van Songül Mutluer (GL-PvdA) over femicide, de erkenning en aanpak van gendergerelateerd dodelijk geweld. Namens de SGP sprak Diederik van Dijk. Zijn bijdrage is hieronder te lezen.

Graag begin ik met het uitspreken van mijn waardering voor de initiatiefnemer, mevrouw Mutluer. Femicide is een schrijnende realiteit, die diepe littekens geeft in onze samenleving. Elk slachtoffer laat een leegte achter in gezinnen en gemeenschappen. Dit debat vraagt niet alleen om beleid, maar ook om zelfreflectie: hoe kijken wij als samenleving naar vrouwen? Die bredere, culturele vraag moeten we onder ogen zien. Daarbij merk ik op dat er altijd kwaadwillenden zullen blijven. Daar moet hard strafrechtelijk tegen worden opgetreden, maar het is niet wijs als de politiek zou suggereren dat zij altijd en overal voor iedere vrouw op elk moment van de dag veiligheid kan garanderen. De overheid moet wel alles uit de kast halen om de veiligheid van vrouwen zoveel mogelijk te beschermen.

Vercommercialisering en seksualisering
Femicide is geen losstaand incident. Het is het uiterste gevolg van een cultuur waarin vrouwen te vaak worden gereduceerd tot object. Wie vrouwen ziet als minderwaardig of maakbaar, legt een voedingsbodem voor misbruik en geweld. De normalisering van prostitutie en de beschikbaarheid van pornografie dragen daaraan bij. Wie een vrouw leert zien als koopwaar of consumptieartikel, tast haar waardigheid aan en verzwakt het respect dat haar bescherming verdient.

Dat is geen nieuwe zorg. In de Emancipatienota van 2007 wees minister Plasterk er al op dat de samenleving kampt met “toenemende seksualisering, vercommercialisering van het vrouwelijk lichaam en een heersende seksuele moraal die vrouwen vaak als lustobject neerzet.” Hij riep destijds op tot bewustwording, weerbaarheid en mediacodes. Terecht, want een samenleving die vrouwen als object afbeeldt, schept een klimaat waarin geweld dichterbij komt.

• Signaleert de initiatiefnemer deze onderliggende cultuur ook en is zij bereid om met de SGP de handschoen op te pakken om dit te bestrijden?
• Is de staatssecretaris bereid om bij de aanpak van femicide hier ook serieus aandacht aan te besteden en de aanpak van seksualisering van de samenleving en vercommercialisering van vrouwen nieuw leven in te blazen?

Cultureel probleem
Ook in de rapporten uit 2009 over seksualisering in de samenleving werd duidelijk dat dit niet alleen een algemeen maatschappelijk probleem is, maar ook cultureel van aard. Onder allochtone jongeren spelen thema’s als schaamtecultuur, sociale controle en een dubbele seksuele moraal. Voor meisjes betekent dit vaak extra kwetsbaarheid en minder weerbaarheid. Dat maakt duidelijk: wie femicide wil bestrijden, kan niet volstaan met juridische maatregelen, maar moet ook culturele patronen en normen onder ogen zien. Het is wat de SGP betreft te kort door de bocht om te spreken over een ‘mannenprobleem’. Als iedereen schuldig wordt verklaard, voelt niemand zich schuldig.

• Kan de staatssecretaris in zijn beantwoording ingaan op welke stappen reeds ondernomen worden om deze patronen te doorbreken?

Stevige aanpak
Een belangrijk punt in de aanpak van femicide is vroegtijdige herkenning. De SGP pleit voor goede registratie en snelle handhaving van gebieds- en contactverboden.

• Welke stappen zet het kabinet om registratie van femicide structureel en betrouwbaar te maken?
• Kan de staatssecretaris toezeggen dat samenwerking tussen politie, Veilig Thuis en maatschappelijke organisaties steviger wordt georganiseerd, met snelle interventies en dat alle obstakels in de gegevensdeling uit de weg worden geruimd?
• Er moet extra bescherming komen voor vrouwen die zich zorgen maken over signalen van femicide. Is de staatssecretaris bereid te investeren in uitbreiding van veilige opvangplekken waar vrouwen én hun kinderen in nood altijd terechtkunnen?

Femicide bestrijden vraagt om cultuurverandering. Laten we ons daarbij laten leiden door waarden die beschermen in plaats van exploiteren. We kennen wellicht de bijbelse geschiedenis van de schepping van man en vrouw. De predikant Matthew Henry zegt hierover: “De vrouw was gemaakt uit een rib uit de zij van Adam; niet gemaakt uit zijn hoofd om over hem te heersen, niet uit zijn voeten om door hem vertrapt te worden, maar uit zijn zij om zijn gelijke te zijn, onder zijn arm om beschermd te worden en vlak bij zijn hart om geliefd te zijn.”